Co powinieneś wiedzieć o LZO?
Prowadzenie instalacji wykorzystującej lotne związki organiczne (LZO) wiąże się z koniecznością przestrzegania i spełniania szeregu wymogów prawnych. Najpierw będziesz musiał uzyskać stosowne pozwolenie na wprowadzanie gazów do powietrza i udowodnić, że dotrzymujesz standardów emisyjnych. Potem będziesz wielokrotnie sprawdzany, wykonując pomiary, a także sporządzając bilanse LZO. Lektura poniższego artykułu przybliży Ci Twoje obowiązki w tym zakresie i pomoże przestrzegać obowiązujące przepisy.
LZO, czyli lotne związki organiczne, to substancje chemiczne łatwo przechodzące w postać pary lub gazu. Reakcja ta może zachodzić nawet w temperaturze pokojowej (LZO posiadają prężność par nie mniejszą niż 0,01 Pa w temperaturze 293,15 K). Ponadto charakteryzują się niską rozpuszczalnością w wodzie.
W związku z tym, że LZO są produktami ubocznymi wielu procesów technologicznych, stanowią duże wyzwanie w kontekście zapewniania właściwego poziomu ochrony środowiska. LZO z uwagi na swoją specyfikę mają ogromny wpływ na kształtowanie w powietrzu poziomów stężeń takich związków jak: ozon, nadtlenek azotu czy azotan acetylenu (PAN), które wraz z innymi zanieczyszczeniami, pod wpływem światła słonecznego, przyczyniają się do powstawania smogu fotochemicznego, który znacząco pogarsza jakość powietrza atmosferycznego i negatywnie wpływa na zdrowie ludzi.
Przykłady lotnych związków organicznych
- aceton – farby, pokrycia ochronne, zmywacze, materiały wykończeniowe i uszczelnienia,
- węglowodory alifatyczne (dekan, oktan, heksan) – farby, kleje, procesy spalania, składniki uszczelniaczy, fotokopiarki, benzyna, dywany, linoleum,
- węglowodory aromatyczne (toluen, ksylen, benzen) – procesy spalania, kleje, farby, benzyna, linoleum, tynki, masy gipsowe,
- związki zawierające chlor (dichlorometan, chlorek metylu, trichloroetan) – tapicerowanie, środki do czyszczenia dywanów, lakiery, zmywacze, rozpuszczalniki,
- octan n-butylu – pokrycia dźwiękochłonne, linoleum, uszczelnienia,
- dichlorobenzen – środki przeciw molom, odświeżacze powietrza, dywany,
- 4-fenylocykloheksen (4-PC) – farby, dywany,
- terpeny – nabłyszczacze, środki czystości, dezodoranty, zmiękczacze, papierosy.
Do innych źródeł powstawania tego rodzaju związków można zaliczyć pestycydy, przemysł farmaceutyczny i petrochemiczny czy laboratoria analityczne.
Źródła powstawania
LZO stanowią bazę wielu preparatów technologicznych − farb, rozpuszczalników, spoiw, klejów i innych wykorzystywanych w działalności produkcyjnej. W tabeli 1. znajdziesz listę najpopularniejszych procesów technologicznych, których prowadzenie przyczynia się zazwyczaj do emisji LZO.
Tabela 1. Najważniejsze procesy technologiczne, które są źródłem emisji LZO do powietrza
Lp. | Proces |
1. | Nakładanie spoiw |
2. | Lakierowanie:
oraz czynności przygotowawcze polegające na odtłuszczaniu rozpuszczalnikami części przeznaczonych do lakierowania (np. w przemyśle samochodowym czy meblarskim). |
3. | Czyszczenie maszyn produkcyjnych, np.:
|
4. | Czyszczenie produktów rozpuszczalnikami |
5. | Powlekanie:
|
6. | Chemiczne czyszczenie:
tzw. czyszczenie na sucho. |
7. | Produkcja obuwia |
8. | Produkcja:
poprzez mieszanie pigmentów, żywic i materiałów adhezyjnych z rozpuszczalnikiem organicznym. |
9. | Wytwarzanie farmaceutyków − procesy:
|
10. | Procesy drukowania metodami:
|
11. | Laminowanie |
12. | Przeróbka gumy, w tym:
oraz wszelkie operacje pomocnicze. |
13. | Przerób (wytłaczanie, rafinowanie) oraz oczyszczanie tłuszczów roślinnych i zwierzęcych. |
14. | Impregnowanie drewna |
Nie każdy podmiot realizujący procesy technologiczne zawarte w tabeli 1. podlega pod pełen pakiet obowiązków przewidzianych w związku ze stosowaniem LZO (najważniejszy z nich to dotrzymywanie standardów emisyjnych). Zakres tych obowiązków zależy od określonych wartości progowych zużycia LZO w ciągu roku.
Pamiętaj! Nawet jeśli nie podlegasz standardom emisyjnym, to nie znaczy, że jesteś zwolniony z obowiązku uzyskania pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w przypadku emitowania ich w sposób zorganizowany.
Obowiązki emitującego LZO
Emitujący LZO powinien:
- uzyskać pozwolenie na wprowadzanie gazów do powietrza − jeśli emitowane są zanieczyszczenia w sposób zorganizowany,
- dotrzymywać standardy emisyjne przy określonych progach zużycia LZO w niektórych branżach – brak spełniania tego warunku zasadniczo uniemożliwia uzyskanie pozwolenia emisyjnego,
- prowadzić okresowe lub ciągłe pomiary wielkości emisji, jeśli dotrzymanie standardów emisji wymaga zastosowania urządzeń ograniczających wielkość emisji,
- sporządzać bilans LZO w celu sprawdzenia dotrzymywania standardów emisyjnych raz do roku, w terminie 2 miesięcy po zakończeniu roku,
- uiszczać stosowne opłaty za emisję – w przypadku nieuregulowanej formalnie (brak pozwolenia) sytuacji trzeba ponieść opłaty podwyższone aż o 500%.
Jakie są skutki niedotrzymania standardów emisyjnych?
W przypadku niedotrzymywania standardów emisyjnych podmiot nie może uzyskać pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. Pociąga to za sobą negatywne skutki – zarówno w kwestiach administracyjnych, jak i finansowych.
Skutki niedotrzymania standardów emisyjnych mają postać:
- grzywny za niezastosowanie się do przepisów ochrony środowiska w kwocie do 5.000 zł albo kary aresztu lub ograniczenia wolności,
- wstrzymania pracy instalacji w przypadkach szczególnego narażania środowiska,
- konieczności naliczenia opłat podwyższonych aż o 500% za wprowadzone do powietrza substancje.
Podobne skutki mogą wystąpić w przypadku niedotrzymywania warunków pozwolenia, czyli emitowania ilości substancji wykraczających poza progi standardów, z tym że tutaj trzeba liczyć się jeszcze z ewentualnością nałożenia kar biegnących od dnia wykonania (we własnym zakresie lub przez WIOŚ) pomiarów wielkości emisji stwierdzających wielkości ponadnormatywne.
Pojęcie standardów emisyjnych – to odgórnie wyznaczone normatywy dotyczące wielkości emisji zanieczyszczeń
W przypadku LZO standardy emisyjne wyraża się w różny sposób – w zależności od branży odnosi się je do wprowadzania gazów:
- zorganizowanego (za pomocą urządzeń mechanicznych, takich jak odciągi stanowiskowe),
- niezorganizowanego (systemami wentylacji grawitacyjnej, systemami mechanicznej wentylacji ogólnej, zaworami bezpieczeństwa i zaworami odpowietrzającymi w instalacjach do magazynowania LZO).
Szczegóły na temat rodzajów standardów emisyjnych dla instalacji zużywających LZO przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Rodzaje standardów emisyjnych dla instalacji zużywających LZO w określonych ilościach
Standard emisyjny | Rodzaj emisji | Sposób wyrażenia |
S1 | zorganizowana | stężenie LZO w przeliczeniu na całkowity węgiel organiczny, w gazach odlotowych, w warunkach umownych (w mg/Nm3) |
S2 | niezorganizowana | % wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych i ponownie użytych w procesie |
S3 | niezorganizowana | % wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych, ponownie użytych w procesie i pomniejszonej o masę LZO sprzedanych jako produkt w szczelnym opakowaniu |
S4 | zorganizowana + niezorganizowana | stosunek masy LZO do jednostki produktu lub surowca |
S5 | zorganizowana + niezorganizowana | % wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych i ponownie użytych w procesie |
Standard emisyjny
Rodzaj emisji
Sposób wyrażenia
S1
zorganizowana
stężenie LZO w przeliczeniu na całkowity węgiel organiczny, w gazach odlotowych, w warunkach umownych (w mg/Nm3)
S2
niezorganizowana
% wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych i ponownie użytych w procesie
S3
niezorganizowana
% wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych, ponownie użytych w procesie i pomniejszonej o masę LZO sprzedanych jako produkt w szczelnym opakowaniu
S4
zorganizowana + niezorganizowana
stosunek masy LZO do jednostki produktu lub surowca
S5
zorganizowana + niezorganizowana
% wkładu LZO zużytych w roku, powiększony o masę LZO odzyskanych i ponownie użytych w procesie
5 kroków do ustalenia, czy dany proces technologiczny podlega przepisom o standardach emisyjnych
Krok 1.
Ustal rodzaj prowadzonej działalności i ilość zużywanych LZO rocznie (zużycie LZO rozumiane jest jako wkład LZO w okresie roku, pomniejszony o masę LZO, które zostały w tym okresie odzyskane w celu ich wtórnego wykorzystania). Pamiętaj o tym, że musisz wziąć pod uwagę nie masę całego preparatu zawierającego LZO, ale fizyczną ilość LZO w preparacie (mogą stanowić różny procent produktu).
Krok 2.
Ustal wartość standardów emisyjnych – na podstawie tabeli 3. na stronie xxx.
Krok 3.
Sporządź pomiary wielkości emisji (jeśli jest to możliwe) lub dokonaj obliczeń, które pozwolą określić stężenia poszczególnych zanieczyszczeń w gazach odlotowych, które odprowadzasz w sposób:
- zorganizowany,
- niezorganizowany
lub przypadających na masę, objętość lub powierzchnię surowca bądź produktu.
Krok 4.
Przelicz masę poszczególnych lotnych związków organicznych na masę węgla organicznego.
Krok 5.
Sprawdź, czy mieścisz się w wyznaczonych normatywach:
- jeśli tak, śmiało można wystąpić z wnioskiem o wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, gdy jeszcze go nie mamy;
- brak dotrzymania standardów oznacza konieczność zmiany rozwiązań technologicznych (w tym zastąpienia technologii dotychczasowej wariantową, jeśli jest to możliwe) lub zastosowania urządzeń redukujących wielkość emisji LZO.
Tabela 3. Standardy emisyjne dla LZO w zależności od procesu oraz zużycia LZO w tych procesach
Proces produkcyjny | Zużycie LZO w Mg/rok | Standard emisyjny | ||||
S1 | S2 | S3 | S4 | S5 | ||
Gorący offset rotacyjny | >15 i ≤ 25 | 100 mg/m3 | 30% | - | - | - |
> 25 | 20 mg/m3 | 30% | - | - | - | |
Rotograwiura publikacyjna | > 25 | 75 mg/m3 | 10% dla instalacji istniejących 1% dla instalacji nowych | - | - | - |
Sitodruk rotacyjny na tkaninie lub tekturze | > 30 | 100 mg/m3 | 20% | - | - | - |
Inny rodzaj rotograwiury i sitodruku rotacyjnego, fleksografia, laminowanie lub lakierowanie w drukarstwie | > 15 i ≤ 25 | 100 mg/m3 | 25% | - | - | - |
> 25 | 100 mg/m3 | 20% | - | - | - | |
Czyszczenie na sucho mebli, odzieży i innych podobnych produktów, z wyjątkiem ręcznego usuwania plam i zabrudzeń | > 0 | - | - | - | 20 g/kg czystego, suchego produktu | - |
Czyszczenie powierzchni z zastosowaniem LZO będących:
| > 1 i ≤5 | 20 mg/m3 (bez przeliczenia na WO) | 15% | - | - | - |
> 5 | 20 mg/m3 (bez przeliczenia na WO) | 10% | - | - | - | |
Inny rodzaj czyszczenia powierzchni | > 2 i ≤ 10 | 75 mg/m3 | 20% | - | - | - |
> 10 | 75 mg/m3 | 15% | - | - | - | |
Powlekanie nowych pojazdów | > 0,5 i ≤ 15 | 50 | 25 | - | - | - |
Obróbka wykończeniowa nowych pojazdów | > 0,5 | 50 | 25 | - | - | - |
Powlekanie zwijanych metali walcowanych (stali, aluminium, stopów miedzi) | > 25 | 50 mg/m3 uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | 5% dla nowych instalacji 10% dla instalacji istniejących | - | - | - |
Inny rodzaj powlekania metali, tworzyw sztucznych, tkanin, włókien, folii lub papieru | > 5 i ≤ 15 |
Uwaga! W przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | 20% | - | - | - |
> 15 |
Uwaga! W przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | 20% | - | - | - | |
Powlekanie drutu nawojowego o średnicy
| > 5 | - - | - - | - | 10 g/kg drutu 5 g/kg drutu | - |
Powlekanie drewna lub wyrobów drewnopochodnych | > 15 i ≤ 25 |
| 25% | - | - | - |
≥ > 25 |
| 20% | - | - | - | |
Impregnowanie drewna lub wyrobów drewnopochodnych
| > 25 | - 100 mg/m3 | 45% 45% | - | 11 kg/m3drewna 11 kg/m3drewna | - |
Powlekanie skór w meblarstwie i poszczególnych produktów skórzanych będących produktami konsumenckimi niewielkich rozmiarów (torby, paski, portfele) | > 10 | - | - | - | 150 g/m2powleczonej powierzchni | - |
Inny rodzaj powlekania skóry | > 10 i ≤ 25 | - | - | - | 85 g/m2powierzchni | - |
> 25 | - | - | - | 75 g/m2powleczonej powierzchni | - | |
Produkcja obuwia, w tym jego części | > 5 | - | - | - | 25 g na parę obuwia | - |
Laminowanie drewna lub tworzyw sztucznych | > 5 | - | - | - | 30 g/m2powierzchni | - |
Nakładanie spoiwa | > 5 i ≤ 15 | 50 mg/m3 uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | 25% | - | - | - |
> 15 | 50 mg/m3 uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | 25% | - | - | - | |
Ekstrakcja tłuszczu zwierzęcego | > 10 | - | - | - | 1,5 kg/Mg surowca | - |
Wytłaczanie lub rafinowanie oleju roślinnego z: 1) rycynusa 2) rzepaku 3) słonecznika 4) soi (zwykła miazga) 5) soi (białe łuski) 6) innej masy roślinnej
7) pozostałe procesy | >≥ 10 | - | - | - | 3 kg/Mg surowca 1 kg/Mg surowca 1 kg/Mg surowca 0,8 kg/Mg surowca 1,2 kg/Mg surowca 4 kg/Mg surowca 1,5 kg/Mg surowca 3 kg/Mg surowca | - |
Wytwarzanie preparatów powlekających, lakierów, farb drukarskich oraz spoiw | > 100 i ≤ 1000 | 150 mg/m3 | - | 5% | - | 5% |
> 1000 | 150 mg/m3 | - | 3% | - | 3% | |
Przeróbka gumy | > 15 | 20 mg/m3 uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | - | 25% | - | 25% |
Wytwarzanie produktów farmaceutycznych, obejmujące procesy syntezy chemicznej, fermentacji, ekstrakcji, formowania, wykańczania produktów oraz wytwarzanie produktów pośrednich | > 50 | 20 mg/m3 uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3 | - | 5% dla instalacji nowych, 15% dla instalacji istniejących | - | 5% dla instalacji nowych, 15% dla instalacji istniejących |
Proces produkcyjny
Zużycie LZO w Mg/rok
Standard emisyjny
S1
S2
S3
S4
S5
Gorący offset rotacyjny
>15 i ≤ 25
100 mg/m3
30%
-
-
-
> 25
20 mg/m3
30%
-
-
-
Rotograwiura publikacyjna
> 25
75 mg/m3
10% dla instalacji istniejących
1% dla instalacji nowych
-
-
-
Sitodruk rotacyjny na tkaninie lub tekturze
> 30
100 mg/m3
20%
-
-
-
Inny rodzaj rotograwiury i sitodruku rotacyjnego, fleksografia, laminowanie lub lakierowanie w drukarstwie
> 15 i ≤ 25
100 mg/m3
25%
-
-
-
> 25
100 mg/m3
20%
-
-
-
Czyszczenie na sucho mebli, odzieży i innych podobnych produktów, z wyjątkiem ręcznego usuwania plam i zabrudzeń
> 0
-
-
-
20 g/kg czystego, suchego produktu
-
Czyszczenie powierzchni z zastosowaniem LZO będących:
- rakotwórczymi, mutagennymi lub działającymi szkodliwie na rozrodczość i które mają przypisane zwroty lub które powinny być oznaczone zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia: H340, H350, H350i, H360D lub H360F
- chlorowcowanymi LZO z przypisanymi zwrotami wskazującymi rodzaj zagrożenia H341 lub H351
> 1 i ≤5
20 mg/m3
(bez przeliczenia na WO)
15%
-
-
-
> 5
20 mg/m3
(bez przeliczenia na WO)
10%
-
-
-
Inny rodzaj czyszczenia powierzchni
> 2 i ≤ 10
75 mg/m3
20%
-
-
-
> 10
75 mg/m3
15%
-
-
-
Powlekanie nowych pojazdów
> 0,5 i ≤ 15
50
25
-
-
-
Obróbka wykończeniowa nowych pojazdów
> 0,5
50
25
-
-
-
Powlekanie zwijanych metali walcowanych (stali, aluminium, stopów miedzi)
> 25
50 mg/m3
uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
5% dla nowych instalacji
10% dla instalacji istniejących
-
-
-
Inny rodzaj powlekania metali, tworzyw sztucznych, tkanin, włókien, folii lub papieru
> 5 i ≤ 15
- 100 mg/m3 dla nakładania powłoki
- 100 mg/m3 dla suszenia
Uwaga! W przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
20%
-
-
-
> 15
- 75 mg/m3 dla nakładania powłoki
- 50 mg/m3 dla suszenia
Uwaga! W przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
20%
-
-
-
Powlekanie drutu nawojowego o średnicy
- < 0,1 mm
- ≥ 0,1 mm
> 5
-
-
-
-
-
10 g/kg drutu
5 g/kg drutu
-
Powlekanie drewna lub wyrobów drewnopochodnych
> 15 i ≤ 25
- 100 mg/m3 dla nakładania powłoki
- 100 mg/m3 dla suszenia
25%
-
-
-
≥ > 25
- 75 mg/m3 dla nakładania powłoki
- 50 mg/m3 dla suszenia
20%
-
-
-
Impregnowanie drewna lub wyrobów drewnopochodnych
- kreozotem
- innymi LZO
> 25
-
100 mg/m3
45%
45%
-
11 kg/m3 drewna
11 kg/m3 drewna
-
Powlekanie skór w meblarstwie i poszczególnych produktów skórzanych będących produktami konsumenckimi niewielkich rozmiarów (torby, paski, portfele)
> 10
-
-
-
150 g/m2 powleczonej powierzchni
-
Inny rodzaj powlekania skóry
> 10 i ≤ 25
-
-
-
85 g/m2 powierzchni
-
> 25
-
-
-
75 g/m2 powleczonej powierzchni
-
Produkcja obuwia, w tym jego części
> 5
-
-
-
25 g na parę obuwia
-
Laminowanie drewna lub tworzyw sztucznych
> 5
-
-
-
30 g/m2 powierzchni
-
Nakładanie spoiwa
> 5 i ≤ 15
50 mg/m3
uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
25%
-
-
-
> 15
50 mg/m3
uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
25%
-
-
-
Ekstrakcja tłuszczu zwierzęcego
> 10
-
-
-
1,5 kg/Mg surowca
-
Wytłaczanie lub rafinowanie oleju roślinnego z:
1) rycynusa
2) rzepaku
3) słonecznika
4) soi (zwykła miazga)
5) soi (białe łuski)
6) innej masy roślinnej
- proces odgumowania
- proces frakcjonowania z wyłączeniem odgumowania
7) pozostałe procesy
>≥ 10
-
-
-
3 kg/Mg surowca
1 kg/Mg surowca
1 kg/Mg surowca
0,8 kg/Mg surowca
1,2 kg/Mg surowca
4 kg/Mg surowca
1,5 kg/Mg surowca
3 kg/Mg surowca
-
Wytwarzanie preparatów powlekających, lakierów, farb drukarskich oraz spoiw
> 100 i ≤ 1000
150 mg/m3
-
5%
-
5%
> 1000
150 mg/m3
-
3%
-
3%
Przeróbka gumy
> 15
20 mg/m3
uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
-
25%
-
25%
Wytwarzanie produktów farmaceutycznych, obejmujące procesy syntezy chemicznej, fermentacji, ekstrakcji, formowania, wykańczania produktów oraz wytwarzanie produktów pośrednich
> 50
20 mg/m3
uwaga: w przypadku wtórnego wykorzystania LZO standard wynosi 150 mg/m3
-
5% dla instalacji nowych,
15% dla instalacji istniejących
-
5% dla instalacji nowych,
15% dla instalacji istniejących
Instalacja istniejąca − instalacja użytkowana 29 marca 1999 r. lub instalacja, dla której wydano pozwolenie na użytkowanie przed 1 kwietnia 2001 r. lub dla której przed tym dniem został złożony wniosek o wydanie pozwolenia na użytkowanie, a gdy takie pozwolenie nie było wymagane − zawiadomienie o zamiarze przystąpienia do użytkowania, jeśli instalacja została oddana do użytkowania nie później niż do 1 kwietnia 2002 r. Jako instalację istniejącą traktuje się także zmienioną część instalacji w przypadku:
- dokonania istotnej zmiany instalacji;
- zmiany instalacji powodującej wzrost emisji LZO o więcej niż 25 % − dla instalacji, których zdolność produkcyjna wymaga zużycia LZO mieszczącego się w dolnym przedziale progowym określonym dla gorącego offsetu rotacyjnego, innego rodzaju rotograwiury i sitodruku rotacyjnego, fleksografii, laminowania lub lakierowania w drukarstwie, czyszczenia powierzchni z użyciem LZO, innego powlekania metali, tworzyw sztucznych, tkanin, włókien, folii lub papieru, powlekania drewna lub wyrobów drewnopochodnych, innego powlekania skór i nakładania spoiwa, lub innych instalacji o zużyciu mniejszym niż 10 Mg w ciągu roku;
- zmiany instalacji powodującej wzrost emisji LZO o więcej niż 10% dla innych instalacji niż wymienione powyżej.
Lakierowanie nowych pojazdów
Standardy emisyjne dla instalacji lakierowania pojazdów nowych (tabela 4.), które wykorzystują LZO w ilościach poniżej i powyżej 15 Mg w ciągu roku, określa się w odmienny sposób. Poniżej przedstawiamy informacje o sposobach wyrażenia standardów emisyjnych w zależności od skali działalności w zakresie powlekania pojazdów.
Tabela 4. Zużycie LZO w instalacjach powlekania nowych pojazdów
≥ 0,5 i < 15 Mg/rok | ≥ 15 Mg/rok |
standard S1 (emisja zorganizowana) − stężenie LZO w przeliczeniu na całkowity węgiel organiczny w gazach odlotowych – 50 mg/m3u standard S2 (emisja niezorganizowana) - procentowy udział tej emisji w emisji całkowitej – 25% Uwaga! Dotyczy również procesów wykończeniowych poza instalacją, w tym nakładania powłok na przyczepy i naczepy | Uwaga! tutaj standard ustalony został odrębnie dla powlekania samochodów:
i wyrażony jest jako: stosunek masy LZO do jednostki powierzchni produktu (kg/m2)lub
stosunek masy LZO do jednostki produkcji (kg/sztukę) + stosunek masy LZO do jednostki powierzchni produktu (kg/m2) –w przypadku pojazdów osobowych |
Standard emisyjny odnosi się do pola powierzchni np. karoserii. Jest to pole powierzchni wyznaczone z:
- całkowitej powierzchni pokrytej elektroforetycznie,
- wszelkich innych części, które dodano w kolejnych fazach procesu powlekania, a które zostały pokryte takimi samymi powłokami, jak zastosowane do danego produktu lub
- całkowitej powierzchni produktu powleczonego w instalacji.
Pole powierzchni pokrytej elektroforetycznie
Pole powierzchni pokrytej elektroforetycznie wyznacza się na podstawie wzoru:
P=2 × całkowita waga karoserii/przeciętna grubość arkusza metalu × gęstość arkusza metalu
W ten sposób ustala się również pole powierzchni innych części powlekanych, wykonanych z arkuszy metalu.
Tabela 5. Standardy emisyjne dla nowych pojazdów przy zużyciu LZO powyżej 15 Mg/rok
Rodzaj procesu | Roczna produkcja pojazdów (szt.) | Standard emisyjny | |
Instalacje nowe | Instalacje istniejące | ||
Powlekanie nowych pojazdów osobowych | > 5000 | 45 g/m2 lub 1,3 kg na szt. + 33 g/m2 | 60 g/m2 lub 1,9 kg na szt. + 49 g/m2 |
≤ 5000 konstrukcji skorupowych lub > 3500 podwozi | 90 g/m2 lub 1,5 kg na szt. + 70 g/m2 | 90 g/m2 lub 1,5 kg na szt. + 70 g/m2 | |
Powlekanie nowych kabin samochodów ciężarowych | ≤ 5000 | 65 g/m2 | 85 g/m2 |
> 5000 | 55 g/m2 | 75 g/m2 | |
Powlekanie nowych samochodów ciężarowych i dostawczych | ≤ 2500 | 90 g/m2 | 120 g/m2 |
> 2500 | 70 g/m2 | 90 g/m2 | |
Powlekanie autobusów | ≤ 2000 | 210 g/m2 | 290 g/m2 |
> 2000 | 150 g/m2 | 225 g/m2 | |
Standardy emisyjne LZO z instalacji dotyczą wszystkich etapów procesu, które prowadzone są w tej samej instalacji − od powlekania elektroforetycznego lub wszelkiego innego rodzaju procesu powlekania aż do końcowego woskowania i polerowania. Dotyczą również LZO użytych zarówno w czasie produkcji, jak i poza nią, do czyszczenia wyposażenia procesowego, w tym komór natryskowych oraz innego wyposażenia stałego.
Kiedy standaryzacja emisji w lakierni samochodowej nie jest konieczna?
Lakiernia pojazdów nie będzie podlegać standardom emisyjnym, jeśli powłoki lakiernicze nakładane są tylko na pojazdy, które zostały już wcześniej wprowadzone na rynek. Trzeba jedynie dbać o to, by dotrzymać norm jakości powietrza i eksploatować instalację zgodnie z uzyskanym pozwoleniem emisyjnym. Nie obowiązują tutaj żadne ograniczenia co do zużycia LZO na powierzchnię pomalowanego auta czy też stężenia węgla organicznego w gazach odprowadzanych do atmosfery w sposób zorganizowany.
Działaniem, którego celem jest ograniczenie emisji LZO z procesów lakierowania pojazdów niebędących pojazdami nowymi, jest w chwili obecnej wymóg stosowania:
- farb,
- lakierów oraz
- preparatów do odnawiania pojazdów
zawierających substancje lotne w ilościach nieprzekraczających wartości dopuszczalnych (tabela 6.). A zatem przed zakupem i zastosowaniem preparatu trzeba sprawdzić na etykiecie umieszczonej na jego opakowaniu, czy produkt odpowiada tym wymogom.
Warto jednak pamiętać, że nie zwalnia to z konieczności uzyskania pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, jeśli w składzie stosowanych preparatów znajdują się substancje, dla których ustala się jednogodzinowe i średnioroczne wartości odniesienia.
Tabela 6. Dopuszczalne wartości maksymalnej zawartości LZO w mieszaninach do odnawiania pojazdów
Lp. | Produkt | Zawartość LZO (g/l) |
Mieszaniny do przygotowania Mieszaniny do czyszczenia | 850 200 | |
Kity szpachlowe, szpachlówki | 250 | |
Podkłady wypełniające i farby do gruntowania metalu Grunt reaktywny | 540 780 | |
Farby nawierzchniowe | 420 | |
Farby wykończeniowe z efektami specjalnymi | 840 |
Jak przeliczyć emisję LZO na emisję węgla organicznego?
Standardy emisyjne z instalacji, w której wykorzystywane są LZO, wyraża się m.in. jako stężenie całkowitego węgla organicznego w gazach odlotowych.
Wielkości emisji w tej formie trzeba podać we wniosku o wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza. Dlatego nie wystarczy wyznaczenie emisji masowo w czasie (w odniesieniu do godziny i roku), ale przede wszystkim konieczne jest określenie, jaka masa węgla organicznego tworzącego wszystkie LZO emitowane jednocześnie w związku z procesem znajduje się w objętości powietrza wyrzucanego do atmosfery.
Jeżeli wyznaczyłeś masowo emisję poszczególnych związków, powinieneś teraz przeliczyć te wartości. To nic trudnego − wystarczy podstawowa wiedza chemiczna i matematyczna.
Aby sprawdzić, czy wielkość emisji lotnych związków organicznych z użytkowanej instalacji odpowiada ustalonym standardom, trzeba przeliczyć objętość lub masę LZO na emisję węgla organicznego (CWO – całkowity węgiel organiczny) w mg C/Nm3.
Jeśli wyznaczyłeś ilościowo emisję poszczególnych związków, przeliczenia dokonaj, korzystając z następującej formuły (dla każdego związku chemicznego odrębnie):
LZOmnożnik = A × 12/B
gdzie:
A − liczba atomów węgla w strukturze molekularnej związku,
B – masa cząsteczkowa związku.
Przez uzyskany wskaźnik przemnożysz masę związku i otrzymasz wielkość emisji węgla organicznego.
Jeśli w strumieniu gazów emitowana jest kombinacja związków lotnych, dla każdego z nich trzeba obliczyć ilość węgla i zsumować uzyskane wyniki.
- octan butylu – 40%, wzór sumaryczny C4H8O,
- ksylen – 40%, wzór sumaryczny C8H10,
- butan-2-on – 20%, wzór sumaryczny C6H12O2.
| LZO | Wielkość emisji [kg/h] | Liczba atomów węgla (A) | Masa cząsteczkowa(B) | Mnożnik LZO (A × 12)/B | Emisja CWO[kg/h] |
| Octan butylu | 0,48 | 4 | 72 | 0,667 | 0,320 |
| Ksylen | 0,48 | 8 | 106 | 0,906 | 0,435 |
| Butan2-on | 0,24 | 6 | 116 | 0,621 | 0,149 |
| Łączna emisja CWO | 0,904 | ||||
Jak sporządzić bilans LZO?
W przypadku gdy instalacja podlega przepisom o standardach emisyjnych, konieczne jest przygotowanie bilansu LZO. Trzeba to zrobić w terminie 2 miesięcy od zakończenia roku, którego dotyczy bilans, czyli do końca lutego.
Odpowiednio wcześnie warto pomyśleć o zgromadzeniu niezbędnych danych potrzebnych do sporządzenia bilansu LZO. Należy pamiętać również o przeprowadzeniu na czas pomiarów emisji zanieczyszczeń – jeśli nie można inaczej określić stężenia LZO w gazach odlotowych.
Bilans LZO służy weryfikacji, czy przestrzegany jest standard emisyjny. Dotyczy on wprowadzania do powietrza zanieczyszczeń organicznych w sposób niezorganizowany oraz w sposób zorganizowany i niezorganizowany łącznie.
Bilans LZO – krok po kroku
Uzyskany wynik musi być mniejszy lub równy wartości standardu emisyjnego, który obowiązuje dla procesu prowadzonego w instalacji. Bilans LZO, w zależności od rodzaju standardu, sporządza się na podstawie formuł wskazanych w tabeli 8.
Tabela 8. Formuła dla bilansu LZO
Standard emisyjny* | Formuła |
S2 | 100 × [I1-(I3 + H + O + W + R + G)/I1+I2] |
S3 | 100 × [I1-(I3 + H + O + W + R + G)/I1+I2] |
S4 | I1-(I3 + H + O + W + R)/ P |
S5 | 100 × 100 × [I1-(I3 + H + O + W + R)/I1+I2] |
gdzie:
I1 – masa LZO wprowadzonych po raz pierwszy do instalacji w okresie roku,
I2 − masa LZO odzyskanych i ponownie wprowadzonych do instalacji w okresie roku,
I3 – masa LZO odzyskanych z instalacji w celu ich wtórnego wykorzystania, ale nie jako wkład do instalacji, w okresie roku,
H – masa LZO zawarta w produktach handlowych,
O – masa LZO zawarta w odpadach, np. w czyściwie czy pozostałościach produktów,
W – masa LZO zawarta w ściekach,
R – masa LZO utraconych lub zatrzymanych w urządzeniach redukujących emisję LZO, nieuwzględnionych w O i W,
G – oznacza masę LZO zawartych w gazach odlotowych wprowadzanych do powietrza w sposób zorganizowany,
P – wielkość produkcji (ilość, masa, powierzchnia lub objętość produktów, a w przypadku instalacji do wytłaczania tłuszczu zwierzęcego i instalacji do wytłaczania lub rafinowania oleju roślinnego – ilość przerabianego surowca).
Przeanalizuj dokładnie proces technologiczny i zidentyfikuj te składowe, które wiążą się bezpośrednio z użyciem LZO. Wyeliminuj te punkty, które Cię nie dotyczą, przyznaj im wartość 0, np. gdy nie odzyskujesz do ponownego wykorzystania rozpuszczalników lub gdy nie stosujesz urządzeń przechwytujących zanieczyszczenia.
Pomiary emisji
Obowiązek prowadzenia pomiarów wielkości emisji dotyczy sytuacji, gdy w instalacji stosowane są urządzenia ograniczające emisję LZO:
- przy emisji < 10 kg/h LZO w przeliczeniu na węgiel organiczny z jednego emitora – okresowo, raz do roku,
- przy emisji > 10 kg/h LZO w przeliczeniu na węgiel organiczny z jednego emitora – w sposób ciągły.
W pozostałych przypadkach można posłużyć się metodami obliczeniowymi, przy czym pomiary wykonane przez akredytowane laboratorium będą najwiarygodniejsze. Umożliwią one określenie ilości odprowadzonych lotnych związków do powietrza (pozycja G w formule służącej do wyznaczenia bilansu).
Nie można zapomnieć, że ustalenie ilości LZO w odprowadzanych ściekach również wiąże się z wykonaniem stosownych analiz, chyba że sam proces technologiczny jest bezściekowy lub powstają one na etapie wykluczającym możliwość zanieczyszczenia ich związkami organicznymi.
Kto i jakie badania zawartości LZO wykonuje?
Przepisy ochrony środowiska nie wskazują konkretnych metod badawczych dotyczących określania zawartości LZO w ściekach, odpadach czy produktach. Co więcej, nie zobowiązują do tego rodzaju badań poza pomiarowym określaniem zawartości węgla organicznego w gazach odlotowych.
W celu ustalenia poszczególnych zawartości LZO warto zwrócić się do akredytowanego laboratorium i wskazać, jakie związki powinny podlegać analizie − to ułatwi mu zadanie.
W przypadku szacowania zawartości LZO w odpadach można wykorzystać również inne sposoby, np.:
- określenie zużycia LZO na jednostkę produkcji i na tej podstawie wyznaczenie masy w produktach handlowych oraz w odpadach, którymi są np. produkty nienadające się do wprowadzenia na rynek,
- określenie różnicy mas próbki czystych i zanieczyszczonych LZO opakowań,
- szacowanie na podstawie zakładanych w technologii strat LZO.
Kiedy i komu przedłożyć bilans?
Bilans należy przedłożyć organowi ochrony środowiska, który udzielił pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, jeśli wykazany został brak dotrzymania standardu emisyjnego.
Jeśli bilans nie wykazał naruszenia standardów, trzeba zatrzymać go do własnej wiadomości – może się przydać w przypadku kontroli.
Sposoby ograniczania LZO
Trudności z uzyskaniem pozwolenia emisyjnego, aż o 500% większe opłaty za korzystanie ze środowiska, kara biegnąca lub nawet wstrzymanie pracy instalacji – to tylko niektóre konsekwencje emitowania do powietrza zbyt dużych ilości lotnych związków organicznych (LZO).
Redukcja szkodliwych związków organicznych w strumieniu emitowanych gazów możliwa jest do osiągnięcia na wiele sposobów – od bardzo prostych po skomplikowane i kosztowne.
- ograniczać emisję LZO do powietrza co najmniej do poziomu pozwalającego na dotrzymanie zarówno standardów emisyjnych, jak i standardów jakości środowiska,
- być opłacalna ekonomicznie,
- zapewniać w miarę możliwości odzysk substancji organicznych, które mogą być ponownie użyte w procesie technologicznym, na przykład w procesach mycia urządzeń wchodzących w skład linii technologicznej.
Pierwszy krok
Przeanalizuj proces technologiczny i rozważ, czy są możliwości zastosowania preparatów zawierających mniejsze ilości substancji szkodliwych lub opartych na związkach, które nie stanowią tak dużego zagrożenia dla środowiska jak LZO. Być może stosowana przez Ciebie technologia i instalacja są przestarzałe. Sprawdź też, czy nie ma możliwości uszczelnienia urządzeń i aparatury, w której są wykorzystywane te związki.
Nie zawsze będzie jednak można skorzystać z ww. rozwiązań. W takim wypadku jedynym rozwiązaniem pozostaje zastosowanie urządzeń do oczyszczania gazów odlotowych. Wachlarz dostępnych obecnie na rynku metod jest bardzo duży – różnią się nie tylko skutecznością, ale również ceną.
W jaki sposób usunąć LZO?
Do najczęściej stosowanych obecnie technologii oczyszczania gazów odlotowych z LZO należą:
- spalanie termiczne,
- spalanie katalityczne,
- spalanie w pochodniach,
- kondensacja,
- adsorpcja,
- absorpcja,
- biofiltracja,
- separacja membranowa,
- utlenianie w ultrafiolecie.
Spalanie jest metodą destrukcyjną, prowadzącą do eliminacji związków organicznych z gazów odlotowych, natomiast kondensacja i adsorpcja to sposoby ograniczania wielkości emisji LZO z jednoczesnym ich odzyskiem!
Właściwie dopasowana technologia oczyszczania to koszt, który tak naprawdę może być dla przedsiębiorstwa zyskiem.
- Eksploatacja instalacji, w której zużywane są określone ilości LZO, jest możliwa tylko w sytuacji dotrzymywania standardów emisyjnych.
- Wyjątkiem jest czyszczenie na sucho mebli czy też odzieży (poza ręcznym usuwaniem plam i zabrudzeń) – tu bez względu na ilość zużytych LZO nie wolno zużyć ich więcej niż 20 g/kg czystego produktu.
- W niektórych procesach standaryzacji podlega również niezorganizowana emisja lotnych związków organicznych.
- Bilans LZO sporządza się do końca lutego w odniesieniu do roku, który minął – tym samym sprawdzamy, czy dotrzymywane są standardy emisyjne innych niż S1 uwzględniający tylko emisję zorganizowaną.
- Nie ma jednoznacznie określonej metodyki wyznaczania zawartości LZO w odpadach, produktach czy ściekach – można tu wykorzystać metody szacunkowe.
- Warto zainwestować w rozwiązania techniczne ograniczające wielkość emisji LZO, problem szczególnie dotyczy dotrzymania standardów emisyjnych – może to być warunkiem umożliwiającym funkcjonowanie instalacji.
- Ustawa – Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 519 ze zm.).
- Rozporządzenie ministra środowiska z 4 listopada 2014 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urządzeń spalania lub współspalania odpadów (Dz.U. z 2014 r. poz. 1546 ze zm.).
- Rozporządzenie ministra rozwoju z 8 sierpnia 2016 r. w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych zawartych w niektórych farbach i lakierach przeznaczonych do malowania budynków i ich elementów wykończeniowych, wyposażeniowych oraz związanych z budynkami i tymi elementami konstrukcji oraz w mieszaninach do odnawiania pojazdów (Dz.U. z 2016 r. poz. 1353).
- Rozporządzenie ministra środowiska z 30 października 2014 r. w sprawie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U. z 2014 r. poz. 1542).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz